نويسنده: دكتر اسماعيل منصوري لاريجاني


 

انس با قرآن

انيس روز و شب رزمندگان در جبهه‏ها بعد از خداي متعال، قرآن كريم بوده است. رزمندگان با شوق تلاوت قرآن و تفكر در معاني آيات آن، حقيقت اين آيه را عينيت بخشيدند كه:
اِنَّ هذاالقرآن يَهدي لِلّتي هِي اَقوَم
به راستي كه قرآن، دستورالعمل سير و سلوك رزمندگان بوده است؛ به تعبير زيباي استاد معظم حضرت علامه حسن‏زاده آملي (حفظه‏الله):
«ما در عرفان عملي، دستورالعملي جز قرآن نداريم و روايات و ادعيه كه از اهل بيت عصمت: صادر شده، همه رشته‏هايي هستند كه از درياي بيكران قرآن منشعب شده و همه مرتبه نازله قرآن‏اند».
رزمندگان ما با علم به اين كه قرآن كتاب انسان‏سازي است، با تعمّق در آيات قرآن، دردهاي دل خود را درمان مي‏كردند و نيرو و توان مقابله با دشمن را مرهون دلبستگي به قرآن مي‏دانستند، و يك لحظه از قرآن جدا نبودند؛ مخصوصاً در زمان عمليات، آيات و سوره‏هايي را كه حفظ بودند، در دل و زبان زمزمه مي‏نمودند و يا قرآن را در جيب روي سينه نگهداري مي‏كردند، و چه بسيار شهيداني كه خون پاكشان بر صفحات قرآن همراه آنان، نقش بست، و به راستي كه مصداق اين كلام نوراني مولاي متقيان بودند كه فرمود:
تالينَ لأجزاء القرُآن يرتلونها تَرتيلاً يحزنون به انفسَهُم و يستثيرون به دواء دائهم.
قرآن را بخش بخش، همراه با تأنّي و تفكر و با ترتيل قرائت مي‏كنند و بر اثر تعمّق در آيات آن، دل‏هايشان محزون مي‏شود و از اين طريق، دردهاي باطني خويش را درمان مي‏كنند.
از مصاديق بارز رابطه‏اي كه مولاي متقيان علي‏عليه السلام بين عاشقان بيدار دل و قرآن برقرار كرده است، رزمندگان ما بوده‏اند. مرحوم الهي قمشه‏اي‏قدس سره چه زيبا اين حالات را به نظم درآورده است:
همه شب تا سحر، آن عشقبازان
ز شوق دوست، چون شمع گدازان
كنند اجزاء قرآن را تلاوت
به ترتيب و تفكر وز درايت
كنند از فكر در آيات قرآن
هزاران دردِ جان خويش درمان
كتاب عشق، قرآن است درياب
صحيفه سدّ سجان است درياب
مي شيرين پاك آسمان است
ز قرآن جو كه تاك آسماني است
شهود غيبي و غيب شهودي است
صعود قوسي و قوس صعودي است
خوشا آنان كه شب زين دفتر عشق
همي خوانند نام دلبر عشق
خوشا آنان كه هر شب تا سحرگاه
بدين خوش نغمه از دل بر كنند آه
همچنين مايه آرامش دل آزادگان سرافراز ما در زندان‏هاي مخوف رژيم بعثي عراق، سه چيز بوده است: خدا، قرآن و اهل بيت‏عليهم السلام. مرحوم فيض كاشاني غزلي دارد كه بيانگر حال عزيزان ما در گوشه‏هاي اسارت است:
اگر اجل دهدم مهلت و خدا توفيق
من و خدا و كتابي و گوشه خلوت
مراد از كتاب، قرآن كريم است كه انيس دل آرام عزيزان ما بوده است.
در اين جا به ذكر خاطره‏اي از آزاده سرافراز مهندس يحيوي بسنده مي‏كنيم:
فكر كردم كه شايد روز براي خواندن قرآن بهتر باشد. صبح شد، اتاق كمي روشن‏تر بود، ولي باز هم نمي‏شد به راحتي قرآن خواند. تنها راه ورود نور به اتاق، پنجره‏اي بود به عرض نيم متر و طول دو متر كه سر تا سر آن از پوشش كركره مانندي از آلومينوم پوشيده شده بود. از اين پنجره حدود ساعت دو صبح نور خيلي باريكي وارد اتاق مي‏شد كه از سوي ديوار غربي سلول شروع مي‏شد. بعد حركت مي‏كرد و نصف سلول را طي مي‏كرد و از روي ديوار شرقي قطع مي‏شد. در اتاق به آن تاريكي براي خواندن قرآن اين بهترين فرصت بود. قرآن را دست مي‏گرفتم و با نور حركت مي‏كردم و قرآن مي‏خواندم.

دعا و توسل

خودسازي و تحصيل معرفت و تزكيه نفس در پرتو دعا و توسل به اهل بيت ‏عليهم السلام نياز دائمي رزمندگان ما در جبهه‏هاي نبرد بوده است. اگر امروز آن پاكبازان شمع محفل ياران و ياد و خاطره آنان زينت بخش دل و جان شده، ناشي از سوز و ساز عاشقانه آنان در ميان سنگرها بوده است. به قول عطار نيشابوري:
تا نسوزي و نسازي همچو شمع
دم مزن از پاكبازي پيش شمع
خوشا به حال رزمندگان و آزادگان ما كه دوران جهاد و مبارزه را به كلاس درس عرفان و عشق‏ورزي با معشوق مبدّل كردند و با دعاي كميل و دعاي توسّل و زيارت عاشورا اُنسي جاودانه داشتند؛ گويي همه نياز خود را در مضامين دعا جستجو مي‏كردند و آن چنان در اشك ديده و خون جگر غوطه‏ور مي‏شدند كه زبان از وصف بيان آن عاجز است، ولي مي‏توان گفت كه رزمندگان عاشق ما، وضو با اشك ديده و طهارت با خون ديده مي‏كردند. به قول حافظ:
خوشا نماز و نياز كسي كه از سر درد
به آب ديده و خون جگر طهارت كرد
رزمندگان ما ذكر و دعا و توسل به اهل بيت‏عليهم السلام را باب رحمت الهي مي‏دانستند، و از اين طريق نه تنها خداي متعال را از خود راضي مي‏كردند، بلكه باب رحمت او را به روي خود مي‏گشودند.
مولاي متقيان علي‏عليه السلام در اين باره مي‏فرمايند:
فمتي شئت استطتحت بالدّعا أبواب نعمته
هر زمان كه مي‏خواهي ابواب رحمت خدا را به روي خود بگشايي، به دعا متوسل شو.
همچنين رزمندگان ما در دعا كردن همّتي بلند داشتند و از خداي متعال در اوج توسل و استغاثه، شهادت را طلب مي‏كردند. شهادت‏طلبي غايت آمال رزمندگان عزيز بوده است؛ چرا كه شهادت را حيات ابدي و پايدار مي‏دانستند و به اين سرّ كلام مولاي متقيان‏عليه السلام واقف بودند كه به فرزند خود فرمود:
فَلتَكُن مَسألتُك فيما يَبقي لك جهانُ و ينقي عنك وَبالُه
بايد بهترين درخواست تو از خدا آن چيزي باشد كه زيبايي آن براي تو ماندگار و سختي آن براي تو ناپايدار است.
بنابراين، چه چيزي بهتر و زيباتر از شهادت، كه قهقهه مستانه را به تعبير زيباي امام خميني‏قدس سره بر لبان شهيدان مي‏نشاند، و آنان را از رنج و محنت زندگي دنيوي به اوج اعلاي كمال مي‏رساند.
امام حسين‏عليه السلام در شب عاشورا بهترين كاري را كه در شب آخر عمر به ياران و فرزندانش توصيه مي‏كند، دعا و نيايش و خلوت كردن با خداي متعال است. عاشوراييان پس از فرمايش امام حسين‏عليه السلام هر يك در گوشه‏اي از خيمه‏گاه سر بر سجده نهاده، با معبود خود به راز و نياز پرداختند، و تضرع و زاري و نيايش عارفانه آن‏ها، توجه فرشتگان و عرشيان را به خود جلب كرد؛ به گونه‏اي كه با حيرت، براي تماشاي آنان در صحراي كربلا فرود آمدند:
روح را امشب نوازش لازم است
تا سحر ذكر و نيايش لازم است
هر كسي در خيمه‏اش خلوت كند
با خدا از روي دل صحبت كند
با دعا دل را دهيد آرايشي
تا نماند هيچ در آن ناخوشي
بعد از آن رفتند درون خيمه‏ها
هر كسي با ذوق و شوق و اشتها
آن شب از شور مناجات حسين
آمدند لاهوتيان با شور و شين
در تردد انبياء و اولياء
بودند آن شب از خدا تا كربلا
جبرئيل آمد با خيل ملك
با خود آورد ساكنان نُه فلك
وام خواه شور آن شب گشته‏اند
عاشق تسبيح زينب گشته‏اند
همين صحنه زيبا و دل‏انگيز را رزمندگان ما در شب‏هاي عمليات به نمايش مي‏گذاشتند؛ به طوري كه آتش فراق و سوز وصال، آنان را از خود بيخود مي‏كرد. فرياد تكبير، ياعلي، يازهرا، ياحسين و يامهدي آنان، زلزله در اركان عرش و فرش مي‏افكند؛ گويي در آن لحظات چيزي براي آن‏ها دشوارتر از آتش فراق يار نبود. به قول فروغ بسطامي:
عقل پرسيد كه دشوارتر از مردن چيست؟
عشق فرمود فراق از همه دشوارتر است
اينك به نمونه‏هايي از دعا و توسل رزمندگان توجه نماييد.
مرحله دوم عمليّات فتح خرمشهر بود كه پرس و جو كنان و با عوض كردن چند ماشين، بالاخره موفق شدم خودم را به مقر لشكر برسانم. همين كه پايم را به مقر گذاشتم، يكباره تمام خستگي‏هايم را فراموش كردم. بچّه‏ها مشغول خواندن دعاي توسل بودند و اشك شوق مي‏ريختند. بي‏شك، عدّه‏اي از آن‏ها بيش از چند ساعتي ديگر ميهمان اين دنيا نبودند. من هم در گوشه‏اي از آن جمع جا گرفتم. وقتي دعاي توسل تمام شد، بچّه‏ها با چشماني كه از شدت گريه سرخ شده بود، خود را آماده حركت كردند.
شب قبل از عمليات، بچه‏ها تصميم داشتند بيرون چادرها دعاي توسل راه بيندازند. دشت را حال و هوايي خاص در برگرفته بود. قرار بر اين شد كه از جمع بچه‏ها، هر كسي به انتخاب خودش، يك قسمت از دعا را قرائت كند و به يكي از ائمه اطهارعليهم السلام توسل بجويد. دعا آغاز شد. از ميان بر و بچه‏هاي دسته كه نزديك به چهل، پنجاه نفر مي‏شدند، چهارده نفر به اختيار به چهارده معصوم متوسل شدند.
يكي دو روز بعد، عمليات آغاز شد و عجيب اين‏جاست كه هر چهارده نفري كه آن شب دعا را برگزار كرده بودند، به مقام شهادت نايل آمدند.
چند شبي از اسارتمان مي‏گذشت و ما را در سالني واقع در شهر بصره محبوس كرده بودند. پس از به جاي آوردن نماز مغرب، برق سالن قطع شد و در آن فضاي تاريك و حزن‏انگيز، در آن سياهي ظلمت، دل‏هايمان عجيب گرفته بود و غم سنگيني را احساس مي‏كرديم. يكي از برادران شروع به خواندن دعاي توسّل كرد و پس از آن زار زار گريستيم.
جوّ روحاني و ملكوتي عجيبي بر سالن حاكم شده بود كه ناگاه يكي از نگهبانان عراقي در سالن كه سخت تحت تأثير قرار گرفته بود، در همان حال كه گريه مي‏كرد، با عصبانيت تمام عكس صدام را از ديوار كند، آن را ريزريز كرد و داخل سطل آشغال ريخت.

6. ايثار و شهادت‏طلبي

ايثار به معناي برگزيدن نياز ديگران بر خود است. چنانكه قرآن كريم مي‏فرمايد: و يؤثرون علي أنفسهم و لوكان بهم خصاصة.
اما در خصوص رزمندگان اسلام، ايثار به معناي برگزيدن شهادت به عنوان خلعت عزّت و سعادت دنيا و آخرت است. شهادتي كه شهد آن شوق لقاي پروردگار است.
واژگان ايثار و شهادت‏طلبي و آن چنان با افكار و انديشه‏هاي رزمندگان ما آميخته شد كه گويي عزّت و شهرت آن‏ها با نام و ياد شهيدان جاودانه شده است. واقعيت امر جز اين نبود كه اگر جوانان پرشور و علاقمند به حضور در جبهه‏ها، انگيزه شهادت‏طلبي و شوق وصال جانان را نداشتند، هرگز حاضر نبودند آن همه فداكاري و ايثار كنند، و اين عشق و ايثار را از مولاي خود اميرالمؤمنين علي‏عليه السلام به ارث بردند كه فرمود:
وَاللَّه لَولا رَجائي الشهادةَ عِندَ لِقائي العدّو - ولو قد حَتم لي لقاؤهُ لقرّبت ركابي ثم شخصتُ عنكم فلا أطلبكم
به خدا سوگند، اگر عشق به مقام شهادت و لقاي حق نبود، اصلاً به جنگ با دشمن نمي‏پرداختم و از شما جدا مي‏شدم.
وصف حال رزمندگان ما همانند مولايشان اين گونه بوده است؛ اگر چه همه دنياي استكبار را در مقابل خود مي‏ديدند، امّا عشق به لقاي دوست و وصال يار، آن‏ها را در اوج ايثار و از خودگذشتگي قرار داده بود؛ به طوري كه لسان مقامشان اين شعر ابوسعيد ابوالخير است كه گفت:
اندر همه دشت خاوران سنگين نيست
كس با من و روزگار من جنگي نيست
با لطف و نوازش وصال تو مرا
در دادن صدهزار جان ننگي نيست
بارها از لسان مبارك حضرت امام خميني‏قدس سره شنيديم كه فرمود جوانان از من مي‏خواهند دعا كنم كه خداوند شهادت را نصيب آنان كند. اين روحيه در واقع از الطاف خفيه الهي بود كه جوانان ما را يكباره متحوّل كرد تا در آرزوي شهادت همه چيز را در طبق اخلاص نهند و به محبوب دل آرام خود تقديم كنند.
شهادت، غايت مقصود اولياي الهي و حتي اهل بيت‏عليهم السلام است؛ به طوري كه مولاي متقيان‏عليه السلام بارها از خداي متعال شهادت را تقاضا مي‏كند و حتي بهترين آرزو و آمال خود را شهادت معرفي مي‏نمايد و مي‏فرمايد: روزي به پيامبر خداصلي الله عليه وآله گفتم در نبرد اُحد به من وعده شهادت داده بودي، لكن هنوز تحقق نيافته است.
رسول خداصلي الله عليه وآله فرمود: وقتي كه آن روز فرا رسد، صبر تو چگونه خواهد بود؟
فقلتُ: يارَسولَ‏اللّه! هذا مِن مَواطِن‏الصَّبر و لكن من مواطن البُشري وَالشُّكر.
سپس گفتم: يا رسول‏اللّه! اين مورد، از مصاديق صبر نيست، بلكه از موارد بشارت و سپاس است.
بر اين اساس، ملاحظه مي‏كنيد وقتي ضربت شمشير زهرآلود ابن‏ملجم بر فرق سر اميرمؤمنان‏عليه السلام قرار مي‏گيرد، مي‏فرمايد: «فُزتُ بربّ‏الكَعبه» يعني به خداي كعبه رستگار شدم.
حافظ شيرين سخن هم زيبا گفته است:
دوش وقت سحر از غصّه نجاتم دادند
و اندر آن ظلمت شب آب حياتم دادند
بي‏خود از شعشعه پرتو ذاتم كردند
باده از جام تجلّي صفاتم دادند
چه مبارك سحري بود و چه فرخنده شبي
آن شب قدر كه اين تازه براتم دادند
هاتف آن روز به من شروه اين دولت داد
كه بدان جور و جفا صبر و ثباتم دادند
اين همه شهد و شكر كز سخنم مي‏ريزد
اجر صبريست كز آن شاخ نباتم دادند
رزمندگان ما هم به مولايشان اقتدا كردند و بر اساس ايمان و عشق عميق خود به خدا، همواره آرزوي شهادت و لقاي او را داشتند. هيجان عشق و اشتياق لقاي حقّ، گاهي به جايي مي‏رسيد كه دلدادگان، توان كتمان كردن آن را از دست مي‏دادند و بي‏صبرانه به ميدان نبرد مي‏شتافتند.
ما در تاريخ اسلام داستان «عمروبن جموح» را داريم كه وقتي جنگ «احد» آغاز شد، همه مجاهدان و ياران رسول خداصلي الله عليه وآله آماده نبرد شدند. «عمروبن جموح» كه پيرمردي ناتوان بود، با پاي لنگ در صحنه اعزام حاضر مي‏شود. فرزندان و خويشانش او را از جهاد منع مي‏كنند، ولي او همچنان بر جهاد پافشاري مي‏كند؛ تا اين كه ايشان را نزد رسول خداصلي الله عليه وآله مي‏برند تا مگر آن حضرت او را منصرف كند. وقتي رسول خداصلي الله عليه وآله شور و اشتياق «عمرو» را ديد، به فرزندانش فرمود: »مانع او نشويد، زيرا او اشتياق شديدي به جهاد دارد، شايد خداوند نعمت شهادت را نصيبش كرده باشد».
«عمروبن جموح» خوشحال و خندان آماده جهاد شد و هنگامي كه از شهر بيرون آمد، چنين دعا مي‏كرد:
اَللَّهُمَّ ارْزقُني الشَّهادَةَ وَلا تَرُدُّني اِلي اهْلي
خداوندا! شهادت را روزي من كن و مرا به خانواده‏ام باز مگردان.
يك مدافع مسلمان مي‏داند كه هدف از جهاد، اعتلاي كلمه حق در جهان است و پاداش اين مجاهدت، جلب رضاي خدا و بهشت جاويدان است. لذا اگر بر دشمن پيروز گردد، به سعادت و پاداش بزرگي دست يافته است و اگر شهيد شود، به جوار رحمت حق نايل خواهد آمد؛ يعني در هر دو صورت، پيروزي و سعادت نصيب او خواهد شد. روشن است كه چنين منطقي، شكست‏ناپذير است و پيروزي مجاهدان و شكست دشمنان را رقم مي‏زند.
قرآن كريم نيز با تعبيري زيبا از روحيه شهادت‏طلبي، آن را هنر مرداني مي‏داند كه زندگي آخرت و رضايت و خشنودي حق تعالي را بر زندگي محدود ناپايدار دنيا برگزيدند:
فلْيُقاتِلْ في سَبيلِ‏اللَّهِ‏الَّذينَ يَشْروُن‏الْحَيوةَالدُّنيا بِالأخِرَةِ وَ مَنْ يُقاتِلْ في سَبيلِ‏اللّهِ فَيُقْتَلْ اَوْيَغْلِبْ فَسَوْفَ نُؤْتيهِ اَجْراً عَظيماً
كساني كه حيات دنيا را با آخرت معامله مي‏كنند، بايد در راه خدا بجنگند و كسي كه در راه خدا مي‏جنگد، كشته شود يا پيروز شود، بزودي پاداش عظيمي به او عنايت خواهيم كرد.
امام راحل‏قدس سره نيز با بهره‏گيري از اين منطق مقدس و جاودانه، يك ملّت را به صحنه معامله با خدا آوردند؛ به ويژه در دوران دفاع مقدس اين منطق را اتكاي انديشه جوانان غيور و با اخلاص قرار دادند؛ به طوري كه همه آحاد ملّت با آشنايي به مكتب سرخ شهادت، رمز بقا و حيات ابدي را دريافته، صحنه‏هاي نبرد را سيل‏آسا پر كردند و براي جانفشاني در راه اسلام و قرآن سر از پا نمي‏شناختند.
امام راحل‏قدس سره با استناد به همين روحيه، خطاب به دشمنان انقلاب اسلامي فرمودند:
«اين كوردلان نمي‏بينند كه در هر شهادتي و در هر جنايتي ملّت متعهد به اسلام و كشور، مصمم‏تر و در صحنه حاضرترند؟ اينان پس از بمباران شهرها در جنوب و غرب و قتل عام‏هاي فجيع مردم بي‏پناه، فرياد جنگ جنگ تا پيروزي را نشنيدند كه ملّت وفادار، شهادت را در راه خداوند با آغوش باز پذيرا هستند؟»
امام راحل‏قدس سره با اشاعه فرهنگ شهادت‏طلبي در مقابل زرق و برق سلاح‏هاي مدرن و تجهيزات موشكي دشمنان اسلام، به خلق استراتژي روشني دست زدند و شكست ناپذيري آن را طي هشت سال دفاع مقدس به اثبات رسانيدند. بديهي است منطقي كه در آن مرگ و حيات، هر دو به منزله پيروزي است، هرگز شكست نمي‏پذيرد.
«اگر ما نايل بشويم به فوز شهادت، باكي از اين نداريم كه در اين درياي پرخروش عالم شكست بخوريم؛ شكست صوري، يا پيروز بشويم؛ پيروزي صوري. اگر ما در آن مرحله از سيري كه داريم، پيروز از كار درآييم، مرگ ما پيروزي است و حيات ما نيز پيروزي است.»

مصاديق ايثار در جبهه‏ها

اينك نمونه‏هايي از ايثار و شهادت‏طلبي رزمندگان و شهيدان را با هم مرور مي‏كنيم.
شهيد محمدرضا دستواره، قائم مقام لشكر 27 محمّد رسول‏اللَّه بود. وقتي برادرش حسين شهيد شد، براي شركت در مراسم تشييع او به تهران رفت، ولي بيش از سه روز در تهران نماند و به منطقه برگشت. وقتي به سيّد گفتيم كه خوب بود لااقل تا شب هفت برادرت مي‏ماندي و بعد برمي‏گشتي.
در جواب گفت: «گفته‏ام كنار قبر حسين، قبري را براي من خالي نگه دارند» و هنوز ده روز از شهادت برادرش نگذشته بود كه محمدرضا نيز در همان عمليات به او ملحق شد. او تا هنگام شهادت يازده بار مجروح شده بود.
در اولين روز عمليات والفجر هشت، شهيد «نعمت‏اللَّه جعفري» در حال شناسايي مواضع دشمن، از ناحيه كتف به شدت مجروح شد و با سختي و عليرغم ميل وي، او را به عقب منتقل كرديم تا معالجه شود، ولي با يك پانسمان، مجدداً به منطقه آمد و قصد اعزام به خط را داشت. چند نفري بسيج شديم تا او را از رفتن به خط منصرف كنيم. او را روانه اصفهان كرديم تا معالجه و درمان شود و پس از بهبود به منطقه باز گردد. چند روز بعد متوجه شديم كه او تعدادي از برادران را به هورهاي اطراف برده است و با كتف مجروح به آن‏ها غواصي و بلم‏راني ياد مي‏دهد. او در عمليات بعدي ميهمان خدا شد.
عمليات بيت‏المقدس 7، در تابستان و در منطقه جنوب انجام شد و هواي بسيار گرم جنوب، تشنگي شديدي را به بچه‏ها تحميل مي‏كرد. لب‏هاي خشكيده و ترك خورده بچه‏ها به سختي تكان مي‏خورد و آب، آب مي‏گفتند، ولي كسي نمي‏توانست براي آن‏ها كاري انجام دهد، چون قمقمه‏ها از شب گذشته خالي شده بود.
در اين شرايط، شهيد «علي اربابي» فرمانده گردان، مثل حضرت ابوالفضل‏عليه السلام براي تهيه آب تلاش مي‏كرد تا اين كه زير آتش پرحجم دشمن، قدري آب تهيه كرد و به تمامي بچه‏ها داد، ولي خود او مثل حضرت ابوالفضل به آب لب نزد و با لب تشنه به شهادت رسيد.
پيرمردي در ديده‏باني توپخانه از من پرسيد: كربلا كجاست؟ و من سوي كربلاي حسين را به او نشان دادم. پيرمرد با حالت خاصي رو به كربلا كرد و با مولايش حسين‏عليه السلام سخن گفت؛ سخني كه هر چه بود، رايحه دل‏انگيزي مي‏پراكنيد و عطر شهادت با خود داشت.
فرداي آن روز پيكري غرق به خون ديدم كه به شهيد حاج‏اسماعيل شيخي تعلق داشت. اين همان پيرمردي بود كه سوي حسين‏عليه السلام را سراغ مي‏گرفت.
به راستي مقصد همين جاست. آيا من راه را مي‏دانستم يا اين پيرها؟ من راه را نشان دادم، اما پير به مقصد رسيد.
اگر لذّت ترك لذّت بداني
دگر لذّت نفس لذّت نخواني
لذّت گمنامي، لذّتي است پايدار؛ چرا كه در امتداد هدف بلندي قرار دارد، اما شهرت تا چه پايه ماندگار است و چه هدفي را جست و جو مي‏كند؟
من در جريان جنگ كسي را ديدم كه آخرين حدِ تصور گمنامي را آرزو مي‏كرد. طبق دستور فرماندهي توپخانه، توپ‏ها را همراه كليه امكانات به موضع جديد در شهر فاو انتقال داديم. نيروها همگي تلاش مي‏كردند تا هر چه سريع‏تر آتشبار را براي شليك آماده كنند، اما تلاش برادر مجتبي شمس، بيش از سايرين بود. حال عجيبي داشت. شب از نيمه گذشته بود كه شمس گفت: »مايلم امشب تا صبح برايت حرف بزنم. آن شب را هرگز فراموش نمي‏كنم. شب، شبِ حرف‏هاي قشنگ بود.
او گفت: «من عاشق شهادتم، دوست دارم به گونه‏اي شهيد بشوم كه هيچ گونه اثري از من باقي نماند، من دوست دارم گمنام بمانم و اميدوارم كه مورد لطف و بخشش خداوند واقع شوم» شگفتا! مي‏خواست كه از او هيچ نماند. او سرانجام به آرزوي ديرينه‏اش نايل آمد؛ آن گونه كه اثري از وي باقي نماند.
در عمليات كربلاي 5، امدادگر بودم. در همين عمليات دو مجروح را ديدم كه بر زمين افتاده بودند. بالاي سر يكي از آن‏ها رفتم كه هفت تركش خورده بود. خواستم زخم‏هايش را ببندم كه ديدم با چشمانش به برادر مجروح ديگري اشاره مي‏كند و منظورش اين است كه برو به او برس. وقتي بالاي سر برادر مجروح ديگر رفتم او نيز گفت: «اوّل جراحات برادرم را ببند و بعد زخم مرا».
مانده بودم چه كنم... عاقبت به سوي برادر اول كه جراحات بيشتري داشت رفتم و زخم‏هايش را بستم. وقتي كارم به پايان رسيد، متوجه شدم كه مجروح ديگر به شهادت رسيده است.
عراقي‏ها طي يك تفتيش در اردوگاه، يك كُلت پيدا كرده بودند. آن‏ها دسته دسته بچه‏ها را مي‏بردند و شكنجه مي‏كردند تا از جريان اطلاع پيدا كنند، اما به نتيجه‏اي نرسيده بودند، به همين دليل هر روز عده‏اي را مي‏بردند تا موضوع روشن شود. وقتي آزار و اذيت عراقي‏ها شدت گرفت، يعقوب كه از جريان اسلحه خبر نداشت، براي نجات بچه‏ها از شر عراقي‏ها، خودش را به عنوان صاحب اسلحه معرفي مي‏كند تا بهانه را از دست عراقي‏ها بگيرد. آن كافرها هم او را مي‏برند به اتاق ويژه و آن قدر شكنجه مي‏دهند تا اين كه يعقوب به شهادت مي‏رسد.
كنار پل نشسته بوديم. غرق فكر بوديم و سكوت. حاجي سكوت را شكست: «ديشب خواب ديدم ميررضي زير يك درخت سرسبز و با طراوت نشسته، منتظر من بود».
با بغضي در گلو نگاهش كردم و گفتم: «نه حاجي! حرف از رفتن نزن».
گفت: «نه مي‏دانم، كه او منتظر من است، بايد بروم».
گفتم: «خب، من هم خواب خيلي‏ها را مي‏بينم».
تازه از بيمارستان آمده بود، دست‏هايش درد شديدي داشت. پنجه‏هايش را در جيبش فرو كرد و با حالت خاصي، در حالي كه چشم‏هايش عمق آب‏ها را مي‏كاويد، گفت: «نه، اين فرق دارد، من بايد بروم. قبول كن، اين فرق دارد، ميررضي منتظرم است.»
رفته بوديم براي عمليات، كه با مانع سيم‏خاردار برخورد كرديم و نتوانستيم معبر را باز كنيم، با تمام اين اوضاع و احوال، عمليات مي‏بايست انجام مي‏شد. مسؤول دسته، برادران را جمع كرد و نظرخواهي كرد و به اين نتيجه رسيد كه يك يا دو نفر بايد روي سيم‏خاردار بخوابند و ديگران از روي او رد شوند. همه برادران رزمنده براي خوابيدن بر روي سيم‏خاردار داوطلب شدند،و مسؤولشان 2 نفر را انتخاب كرد. آن دو نفر به جاي اين كه به پشت بر روي سيم‏خاردار بخوابند تا درد كمتري بكشند، با صورت بر روي سيم‏ها خوابيدند. وقتي از آن‏ها سؤال كردند كه چرا به صورت، روي سيم‏خاردار خوابيده‏اند؟ گفتند: براي اين كه بچه‏ها نگاهشان به صورتمان نيفتد تا خجالت بكشند.
وقتي كه همه رزمندگان رد شدند، تكه‏هاي گوشت آن برادران را از لاي سيم‏خاردار در مي‏آوردند. اللَّه‏اكبر!
طلبه شهيد، قهرمان گريواني در سال 65 به ما حوزويان پيوست، بعد به جبهه رفت. در چندين عمليات شركت كرد. يك بار گفت: «من دوست دارم در عمليات شركت كنم و نهايت تلاشم را در پيروزي لشكر اسلام به كار بگيرم و دست آخر مثل امام حسين‏عليه السلام به شهادت برسم؛ به گونه‏اي كه بدنم توي آفتاب داغ بماند و پاره‏هايش را كسي نتواند جمع كند، مگر خود آقا!»
بعد ازعمليات كربلاي 5، خبر شهادت و مفقود الجسد شدن «قهرمان» به من رسيد؛ بعداً جنازه‏اش پيدا شد. گلوله توپي بالاتنه‏اش را به كلي برده بود و باقيمانده جسدش را از روي پلاكي كه به كمر بسته بود و مُهر و تسبيحي كه در جيب داشت و بند پوتيني كه هميشه سفيد انتخاب مي‏كرد، شناختند.
صالي، يكي از قهرمانان خونين‏شهر بود؛ كسي بود كه با تن لخت به سوي تانك‏هاي عراقي آر. پي. جي شليك مي‏كرد. وقتي به او گفتيم: تو چرا پيراهنت را درمي‏آوري و با پاي برهنه به سوي تانك‏هاي عراقي شليك مي‏كني؟
گفت: «نمي‏دانم؛ وقتي دارم مي‏جنگم، مثل اين كه دارم پرواز مي‏كنم؛ اين لباس‏ها به تن من خيلي سنگيني مي‏كند».
«صالي» از ميان يكايك كوچه‏ها عبور مي‏كرد، از بالاي پشت بام‏ها خودش را به نزديك‏ترين كوچه‏اي كه تانك عراقي بود مي‏رساند و به طور ناگهاني مقابل تانك عراقي ظاهر مي‏شد و در 12 متري مي‏نشست و گلوله آر.پي. جي را شليك مي‏كرد، با همان تن لُخت، و بعد از اين كه تانك در شعله مي‏سوخت، او به شكرگزاري، زمين را سجده مي‏كرد.
آن روزها كه سردشت بوديم، حاج رسول فيروز بخت، غالب اوقات مي‏گفت: «حاج‏آقا! شب ما رو بيدار كن!» او بلند مي‏شد نماز مي‏خواند و دعا مي‏كرد. مناجات‏هايش در حال گريه بود. از بس كه مبهوت صداقتش بودم، چندين دفعه با او خداحافظي كردم. هر بار كه مي‏رفت، احتمال شهادتش بود. اما آن شبي كه براي عمليات مي‏رفت، همراه معاون گردان بود. همراه او كه در عمليات عاشوراي 3، وقتي در كنار سيم‏هاي خاردار تير مي‏خورد و مي‏فهمد كه «سيم‏چين» با خود ندارد، خود را روي سيم‏هاي خاردار مي‏اندازد و فرياد كنان از بچه‏ها مي‏خواهد كه از روي او عبور كنند تا عمليات متوقف نشود.
شب‏هاي عمليات، مكرر اتفاق مي‏افتاد كه در حين پيشروي در معبر، رزمندگان به ميدان مين برخورد مي‏كردند كه يا كاملاً خنثي نشده و يا قابل پيش‏بيني نبوده است.
به هرحال در اين معبرها مانده بودند كه چه كنند كه ناگاه يكي از برادران عزيز روحاني كه هم وظيفه ارشاد بچه‏هاي گردان را داشت و هم پيشاپيش آن‏ها حركت مي‏كرد، گفت: «بچّه‏ها! شما رو قسم ميدم كه من روي اين سيم‏خاردار مي‏خوابم و شما به سرعت از روي من رد بشين».
و بعد منتظر جواب نماند و خود را روي سيم‏خاردارها انداخت و فشار و تيزي آن‏ها را به بدن خويش خريد. بچه‏ها ابتدا نمي‏رفتند، حداقل مي‏خواستند يكي از خودشان اين كار را بكند، ولي حاج‏آقاي روحاني كه به صورت، روي سيم‏خاردار خوابيده بود، بچه‏ها را قسم مي‏داد كه وقت را تلف نكنيد و تعارف نكنيد و از روي من عبور كنيد. بيش از شصت و هشت نفر از بچه‏ها بدين ترتيب از روي بدن اين عزيز گذشتند و به پيشروي خود به سوي دشمن ادامه دادند. اين ايثارگري نقش بسيار مهمي در كسب و تصرف مواضع دشمن و انهدام نيروهاي بعثي داشت.
منبع: پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس
/خ